Hoe kunnen gemeenten samen met coalities van aannemers en installateurs zorgen voor een impuls aan het verduurzamen van particuliere koopwoningen, om zo de transitie naar een energieneutrale woningvoorraad te versnellen? En hoe zorg je dat de geleerde lessen in een gemeente opschaalbaar zijn? Dat zijn vragen die de Vereniging voor Nederlandse Gemeenten (VNG) zichzelf stelde. Inka Vogelaar, Coördinator Innovatieve Aanpakken in 2019 (nu Beleidsmedewerker Verduurzamen Maatschappelijk Vastgoed) bij de VNG, zegt hierover: “Met het programma Innovatieve Aanpakken, wilden we de procesinnovaties ophalen die deelbaar zijn en je op verschillende plekken kunt gebruiken.”
De VNG, Bouwend Nederland en Stroomversnelling
Het koplopersprogramma Innovatieve Aanpakken startte in 2016 en wordt gecoördineerd door de VNG in samenwerking met Bouwend Nederland en Stroomversnelling. Het programma is opgericht om particuliere woningeigenaren te helpen met het verduurzamen van hun koopwoning en is gefinancierd door het Ministerie van BZK. De deelname van gemeenten is hierin van cruciaal belang, omdat ze in de positie zijn om vraag en aanbod op lokaal niveau bij elkaar te brengen.
Procesinnovatie en het visualiseren van de Innovatieve Aanpakken
In 2016 is het programma Innovatieve Aanpakken gestart met 58 Aanpakken, verspreid over het hele land. Na twee beoordelingsronden in 2017 en 2018, zijn in 2019 in totaal 28 Aanpakken in de afrondende fase verder gegaan met het vormen van coalities, om invulling te geven aan de ambitie van het verhogen van het duurzaamheidsniveau van de bestaande particuliere woningvoorraad. “In het voorjaar van 2019 interviewden we de projectleiders over de bereikte resultaten en de lessen die binnen de projecten zijn geleerd”, vertelt Inka. “Die geleerde lessen wilden we ophalen. Van elk individueel project uit de Innovatieve Aanpakken hadden we een startdocument en een vervolgaanvraag. Deze vormden de input voor de gesprekken met de 28 projectleiders.” Uit de interviewverslagen kwam een analyse met de belangrijkste deelervaringen die deelbaar moesten worden gemaakt.
Voor duurzaamheidsmanagers die meer gedetailleerd willen weten wat zij kunnen tegenkomen bij verduurzaming van woningen door particuliere woningeigenaren, kregen alle bevraagde projecten naast de samenvatting een visualisatie. “Deelbaarheid zit hem in pakkend visualiseren en volgens eenzelfde lijn rapporteren” geeft Inka aan. “Daar kwam Cre-Aid in beeld. Waar het bij de Innovatieve Aanpakken om draait is procesinnovatie: het uitwerken van een idee, het toetsen hiervan, het reflecteren hierop en ten slotte het aanscherpen van het idee. Tijdens zo’n proces wordt er soms voor gekozen een idee stop te zetten en via een ander pad verder te gaan. In de projecten is gepuzzeld aan de beste manier om een doelgroep te bereiken, hen advies te geven en aanbiedende partijen te betrekken. Daarom is in samenwerking met Cre-Aid gekozen om in de visualisaties gebruik te maken van puzzelstukken als metafoor. Die puzzelstukken komen terug in het landschap in 30 projectkaarten die Cre-Aid visualiseerde.
De samenwerking
“De Innovatieve Aanpakken heeft Cre-Aid samengevoegd in een compleet document, zodat ze online op verschillende plekken benaderbaar zijn. In het document staan de geleerde lessen en visualisaties van de Innovatieve aanpakken, die tekstueel worden onderbouwd. Het document is overzichtelijk door de kleuren en het gebruik van iconen en visualisaties. Het voordeel van dit document is, dat het geen onderhoud behoeft en dat iedereen er gemakkelijk bij kan.
“We kozen ervoor om het traject rondom Innovatieve Aanpakken met Cre-Aid op te pakken, omdat we de indruk kregen dat het team goed begrijpt dat het om een proces gaat. Het is waardevol dat we daar beiden veel waarde aan hechten” vertelt Inka. “De samenwerking met Cre-Aid is heel positief. Het team is flexibel, meedenkend en geeft de indruk goed te weten waar een project over gaat. Bij Cre-Aid krijg je echt het gevoel dat je ergens samen aan werkt.”
Leerervaringen en oplossingen
Het Klimaatakkoord zorgt dat de ervaring van de Innovatieve Aanpakken erg toepasbaar is voor de wijkaanpak waarin de gemeenten de regierol hebben. De 30 projectkaarten van de Innovatieve Aanpakken vormen als het ware een archief. Doordat ze visueel aantrekkelijk zijn, grijp je er gemakkelijk op terug. Daarnaast bieden de kaarten haakjes om verhalen mee te vertellen rondom energietransitie en de verduurzaming van woningen. “We kunnen er steeds op terugkijken, wat ook onze insteek was van de visualisaties. De leerervaringen die we hebben opgedaan, bieden ruimte om na te denken over hoe je bepaalde zaken oplost. Een goede oplossing maakt een aanpak overdraagbaar, zodat ook anderen er profijt van hebben”, aldus Inka.